Vraag Rotterdammers in de Koopgoot hoe ze denken over mensen met een uitkering, dan hoor je dit: het zijn losers die van mijn belastingcenten leven; lekker makkelijk zeg, ze krijgen geld en hoeven er niks voor te doen; eigen schuld, dikke bult. Een enkeling zegt: het lijkt me verschrikkelijk om zo te moeten leven…

Voordat je verder leest. Hier het Ebook, om te downloaden: InDeBijstandEbook

Nieuwe aanpak

Rotterdam is koploper met het aantal mensen in de bijstand (35.000). ‘Dat getal moet omlaag’, vindt het college. Maar hoe krijg je werkzoekenden in beweging, vooral richting betaald werk?

Wethouder Richard Moti lanceerde vandaag, woensdag 17 april, een nieuwe aanpak: Prestatie010 – iedere stapt telt. Werkzoekenden in Rotterdam kunnen de komende vier jaar rekenen op meer aandacht en begeleiding. Om de waarde van een stap te kunnen bepalen, is het goed om te weten waar mensen in de bijstaand ‘staan’, waar ze vandaan komen en wat hun loopvermogen is. Daarover gaat mijn boek, dat ik de wethouder heb aangeboden. ‘In de bijstand, verhalen van Rotterdammers’, geschreven ook in opdracht van de gemeente.

Stappen

Ik maak op deze plaats schaamteloos reclame voor mijn boek, omdat ik vind dat de discussie over bijstandscliënten maar al te vaak gaat over grote getallen, statistieken, beleid en zelden over ‘gewone mensen’. Daarbij wordt door politici vaak stevige taal gebezigd over deze groep. Het is veel te makkelijk om ze weg te zetten als ‘luie donders’. Lange tijd zijn werklozen in vergeten en verdwenen in de bekende kaartenbak. Afgeschreven als het granieten bestand van de bijstand. Daardoor is een sfeer ontstaan dat iedereen wel een mening heeft over ‘uitkeringstrekkers’, net als over het weer. Ook ik heb mijn beeld over langdurig werklozen de afgelopen maanden moeten bijstellen. Daar schrijf ik binnenkort een blog over. Je kunt je op deze pagina abonneren op mijn teksten.
‘In de bijstand’, 160 pagina’s met foto’s,  vertelt in ieder geval het verhaal achter de werkeloosheidscijfers. Verhalen over strijdbare, kwetsbare mensen. En ja, een enkeling lijkt de boel te belazeren.

Driekwart van de Rotterdammers in de bijstand moet van ver komen. De mensen zijn gemiddeld 51 jaar en hebben elf jaar een uitkering. Het merendeel is laag opgeleid, heeft nauwelijks werkervaring en veel problemen, zowel geestelijk als lichamelijk. Ze hebben veel tijd nodig om werk te vinden en redden het niet zonder hulp van de gemeente. Die verwacht van deze groep bijstandsgerechtigden dat ze vrijwilligerswerk doen, mantelzorg verlenen, taallessen volgen of op een andere manier investeren in hun toekomst. Activeringscoaches moeten deze mensen motiveren.

Activeringscoaches

Ik mocht aanschuiven bij tientallen, individuele gesprekken met werkzoekenden en ik ging bij ze langs, samen met de activeringscoach. Er kwam geen voorlichter aan te pas. Ik kon mijn gang gaan: luisteren naar verhalen en die opschrijven. Wat weerhoudt Rotterdammers in de bijstand om aan de slag te gaan? Is een uitkering lekker makkelijk? Hoe voelt het om loser te worden genoemd of dromen ze nog ergens van? Zo’n gesprek tussen werkzoekende en activeringscoach duurt ongeveer drie kwartier. Sommige uitkeringsgerechtigden zijn bang of boos. Hoezo een verplichte tegenprestatie? Word ik gekort? Laat mij toch met rust!

Buitenspel
Ik heb de meeste mensen thuis, of op neutraal terrein, hun verhaal uit de spreekkamer voorgelegd en toestemming gevraagd om te publiceren. Weigeren kon en dat is ook een paar keer gebeurd. Bij het checken van de verhalen hoorde ik geregeld: wat goed dat er eens naar ons, naar mij wordt geluisterd. Het geluid van deze Rotterdammers staat haaks op dat van het winkelende publiek in de Koopgoot: ik sta buitenspel en ik heb hier niet om gevraagd; ik ben geen tweede-, maar een derderangsburger; de dagen duren eindeloos lang en slapen doe ik slecht.

Tijdens een van die gesprekken kwam ik een man van 53 jaar tegen. Wij bleken elkaar te kennen, maar hoe zat dat ook alweer? We hadden als kind buitengespeeld, in de Teilingerstraat in Rotterdam-Noord. Een ongeval, ontslag of een psychische aandoening. In je leven hoeft maar íets te gebeuren en je zit dus aan de andere kant van de tafel. Is deze Rotterdammer, deze bijstandscliënt een loser? En geldt dat ook voor die andere werkzoekenden? Als je in dat beeld gaat geloven, dan kom je nooit meer aan de bak.

Bewegen is beter dan niets doen. Activering levert altijd winst op in de vorm van sociale contacten, structuur, ervaring en gezondheid. Ik hoop dat het college oog heeft voor het tempo van individuele Rotterdammers. Of, zoals een activeringscoach tegen mij zei: ‘Er zijn geen makkelijke oplossingen!’

• De verhalenbundel, 160 pagina’s met foto’s van René Castelijn, is (kosteloos) te bestellen via infoprestatie010@rotterdam.nl
• Donderdagochtend 25 april is het boek besproken op Radio1, bij het programma Spraakmakers (KRO/NCRV), tussen 10.30 en 11.30.
• Radio5 ‘Zin in weekend’
• Lezing Sociëteit De Réunie Gouda – 23 mei 2019
• Sprank, magazine voor beslissers in het sociale domein – mei 2019.